ملیحه فخاری، کارشناس صنایع دستی در یادداشتی نوشت: این آیین کهن، ریشه در دانش دقیق ایرانیان باستان از گردش خورشید، زمان و تغییر فصل‌ها دارد. بلندترین شب سال، در نگاه نیاکان ما، نه صرفاً پدیده‌ای طبیعی، بلکه نمادی از گذار، امید و پیروزی روشنایی بر تاریکی بوده است. همین نگرش خردمندانه، یلدا را به یکی از پایدارترین آیین‌های فرهنگی جهان بدل کرده است؛ آیینی که با وجود دگرگونی‌های اجتماعی و شتاب زندگی مدرن، همچنان اصالت خود را حفظ کرده و به حیات فرهنگی‌اش ادامه می‌دهد.از منظر علمی و فرهنگی، شب یلدا مصداقی روشن از میراث فرهنگی ناملموس به شمار می‌رود؛ میراثی که در قالب آیین‌ها، باورها، دانش بومی، آداب اجتماعی و شیوه‌های زیست جمعی تداوم می‌یابد. آنچه یلدا را متمایز می‌کند، پیوند هم‌زمان آن با عناصر گوناگون فرهنگ ایرانی است؛ از خانواده و ادبیات گرفته تا اخلاق اجتماعی، احترام به بزرگ‌ترها و تقویت روحیه همدلی و گفت‌وگو.
یلدا و صنایع‌دستی؛ پیوند سنت، هنر و جشن در یزدهر ساله، جشن یلدای خانواده بزرگ صنایع‌دستی استان یزد برگزار می‌شود، جشنی که پیوندی عمیق میان آیین کهن یلدا و هنرهای سنتی ایجاد می‌کند. این رویداد فرهنگی فضایی برای گردهم‌آیی هنرمندان و صنعتگران فراهم می‌آورد.ظروف سنتی صنایع‌دستی، از جمله سفال‌های میبد، ظروف مسی، زیورآلات بومی، حصیر بافی، ترمه یزد، زیلوهای اصیل یزدی و... همواره زینت‌بخش سفره‌های یلدایی هستند. هر قطعه نه تنها جلوه‌ای از زیبایی و ظرافت هنری دارد، بلکه داستانی از تاریخ، فرهنگ و هویت مردم یزد را بازگو می‌کند. این ظروف، به‌ویژه هنگام گردهم‌آیی‌های خانوادگی و جشن‌های شهری، به سفری ملموس در دل هنر و سنت ایرانی تبدیل می‌شوند و تجربه‌ای فرهنگی فراموش‌نشدنی برای مهمانان و شهروندان فراهم می‌آورند.

جشن یلدای صنایع‌دستی در یزد، فراتر از یک رویداد هنری و فرهنگی است. این جشن میزبانی هنرمندان، صنعتگران و خانواده‌هاست تا هنرهای سنتی ایرانی را در بستر یک آیین زنده تجربه کنند. برنامه‌های متنوع، از نمایشگاه‌های صنایع‌دستی گرفته تا کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های فرهنگی، باعث می‌شود هر فرد حاضر، با عمق هنر و میراث یزد ارتباط برقرار کند. به عبارت دیگر، یلدا در یزد، ترکیبی از زیبایی بصری، آموزش فرهنگی و تجربه اجتماعی است.علاوه بر جشن خانوادگی، فعالیت‌های یلدایی در سطح شهر و اماکن گردشگری نیز به گسترش این ارتباط فرهنگی کمک می‌کند. بازارهای تاریخی، خانه‌های سنتی و مراکز فرهنگی یزد، با برپایی نمایشگاه‌های صنایع‌دستی و برنامه‌های متنوع، مکان‌هایی زنده برای تجربه آیین‌های کهن و هنرهای بومی ایجاد می‌کنند و به گردشگران امکان می‌دهند تا بخشی از این میراث زنده باشند.

این پیوند عمیق میان هنرهای سنتی و آیین یلدا، نشان می‌دهد که چگونه میراث فرهنگی ناملموس و صنایع‌دستی می‌توانند همزمان کارکردهای زیبایی‌شناختی، اجتماعی و آموزشی داشته باشند. از طرف دیگر، حضور ظروف، محصولات بومی صنایع دستی  و شیرینی های سنتی در سفره‌ها و جشن‌ها، حس تعلق و هویت فرهنگی را در نسل‌های جوان تقویت می‌کند و به آن‌ها یادآوری می‌کند که سنت‌ها و هنرهای بومی،غذاهای سنتی جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره و شادی‌های جمعی مردم یزد هستند.

شیرینی‌های سنتی یزد؛ طعم شیرین آیین یلدا
در کنار سفره‌های یلدایی، شیرینی‌ها و خوراکی‌های سنتی یزد جایگاه ویژه‌ای دارند و بخش جدایی‌ناپذیر جشن‌های این شب کهن محسوب می‌شوند. قطاب، باقلوا، نان برنجی، کلوچه‌های سنتی و گز یزد نه تنها طعمی دلنشین و خاطره‌انگیز به جمع‌های خانوادگی می‌بخشند، بلکه نمادی از هنر آشپزی سنتی و مهارت‌های بومی استان یزد هستند. این شیرینی‌ها، همراه با میوه‌های فصل مانند هندوانه، انار و خرما، سفره یلدا را رنگین و دلنشین کرده و حس تعلق و نوستالژی فرهنگی را در دل مهمانان و نسل‌های جوان زنده می‌کنند.

در یزد، یلدا تنها یک شب نیست؛ بلکه رویدادی فرهنگی و اجتماعی است که مؤلفه‌های متعددی از هویت بومی را در خود جای داده است. گردهم‌آیی‌های خانوادگی، نقل داستان‌ها و خاطرات کهن، حافظ‌خوانی، استفاده از خوراک‌ها و نمادهای سنتی و توجه ویژه به حضور سالمندان خانواده، نشان می‌دهد این آیین همچنان کارکرد اجتماعی، آموزشی و تربیتی خود را حفظ کرده است. این ویژگی، یلدا را به سرمایه‌ای فرهنگی تبدیل می‌کند که نقش مؤثری در تقویت انسجام اجتماعی دارد.در دنیای امروز، که سرعت تحولات فناوری و سبک زندگی مدرن، ارتباطات انسانی را کمرنگ کرده است، شب یلدا فرصتی برای مکث، بازگشت به گفت‌وگو و تقویت پیوندهای خانوادگی فراهم می‌آورد. از این منظر، پاسداشت آیین یلدا صرفاً حفظ یک سنت نیست، بلکه اقدامی آگاهانه در جهت سلامت اجتماعی و پایداری فرهنگی به شمار می‌رود.حفظ و صیانت از آیین‌هایی مانند شب یلدا، نیازمند نگاهی علمی، دقیق و مسئولانه به میراث فرهنگی ناملموس است. مستندسازی، آموزش، روایت‌گری صحیح و انتقال این آیین‌ها به نسل‌های آینده، از مهم‌ترین وظایف نهادهای فرهنگی و میراثی محسوب می‌شود. استان یزد، با ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی خود، الگویی موفق در زمینه حفاظت از میراث ناملموس است؛ الگویی که نشان می‌دهد چگونه می‌توان سنت‌ها را بدون تحریف و با حفظ اصالت، در متن زندگی معاصر تداوم بخشید.از سوی دیگر، شب یلدا ظرفیتی ارزشمند برای توسعه گردشگری فرهنگی نیز به شمار می‌رود. معرفی آیین‌های بومی، سبک زندگی سنتی، معماری تاریخی و فضای فرهنگی یزد در قالب رویدادهایی مبتنی بر یلدا، می‌تواند به تقویت گردشگری مسئولانه و هویت‌محور کمک کند؛ گردشگری‌ای که علاوه بر ایجاد ارزش اقتصادی، موجب افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت میراث فرهنگی می‌شود.امروز، بیش از هر زمان دیگر، ضرورت بازشناسی و پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس احساس می‌شود. شب یلدا، به‌عنوان نمادی از خرد جمعی، امید، همبستگی اجتماعی و احترام به طبیعت، می‌تواند نقشی مؤثر در تقویت هویت فرهنگی جامعه ایفا کند. یزد، این سرزمین تاریخ و فرهنگ، همچنان یکی از پایگاه‌های اصلی حفظ این آیین کهن است؛ آیینی که اگر به‌درستی شناخته، روایت و منتقل شود، نه‌تنها گذشته را زنده نگه می‌دارد، بلکه افق آینده را نیز روشن‌تر خواهد ساخت.

انتهای پیام/